KONTROLA MASZYN
Utrzymanie maszyn i urządzeń technicznych w dobrym stanie technicznym to prawny obowiązek pracodawcy. Użytkowane maszyny i urządzenia techniczne podczas ich eksploatacji zużywają się i stopień zużycia maszyn musi być pod nadzorem aby zapobiec nieprzewidzianym awariom i wypadkom. Od utrzymania w dobrym stanie technicznym zależy życie i zdrowie pracowników i osób postronnych oraz niezachwiany sprawny proces produkcyjny. Wszystkie kontrole muszą być odpowiednio udokumentowane przez osoby posiadające wiedzę techniczną związaną z budową maszyn, zasadami działania maszyn lub osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.
Co to jest maszyna i urządzenie techniczne?
Maszyna:
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21.10.2008r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn- dalej r.z.w.m. § 3 ust. 1 stanowi, iż maszyna to:
a)zespół wyposażony lub który można wyposażyć w mechanizm napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę mięśni ludzkich lub zwierzęcych składający się ze sprzężonych części lub elementów, z których przynajmniej jedna jest ruchoma, połączonych w całość mającą konkretne zastosowanie;
b)zespół, o którym mowa w lit. a. bez elementów przeznaczonych do jego elementów podłączenia w miejscu pracy lub do podłączenia do źródeł energii i napędu;
c)zespół, o którym mowa w lit. a i b, gotowy do zainstalowania i zdolny do funkcjonowania jedynie po zmontowaniu na środkach transportu lub zainstalowaniu w budynkach lub na konstrukcjach;
d)zespoły maszyn, o których mowa w lit. a – c lub maszyny nieukończone określone w pkt. 7, które w celu osiągnięcia określonego efektu końcowego zostały i są stosowane w taki sposób, że działają jako zintegrowana całość;
e)zespół sprzężonych części lub elementów, z których przynajmniej jeden jest ruchomy, połączony w całość, przeznaczony do podnoszenia ładunków, którego jednym źródłem mocy jest bezpośrednie wykorzystywanie siły mięśni ludzkich.
Urządzenie techniczne.
Nie ma rozporządzenia, które definiuje urządzenie techniczne.
Jedynie urządzenie techniczne zostało określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 20.09. 2001r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych- określając w załączniku 1 (grupa IV), że są to np. wózki jezdniowe o napędzie mechanicznym lub elektrycznym, rusztowania.
Ponadto zgodnie z zestawieniem klasyfikacji środków trwałych- rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 03.10.2006 roku w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych w grupie 6 ,,Urządzenia Techniczne” wymieniono m.in.:
• zbiorniki,
• urządzenia i aparaturę energii elektrycznej,
• dźwigi i przenośniki (osprzęt),
• urządzenia przemysłowe i nieprzemysłowe.
Pozostałe (np. komputery, nadwozia wymienialne).
Z powyższego wynika, że ważne jest zapewnienie bezpieczeństwa m.in. poprzez kontrole maszyn i urządzeń technicznych, z których powinno wynikać czy urządzenie techniczne lub maszyna nadaje się do dalszego bezpiecznego użytkowania.
Kto może przeprowadzać kontrolę maszyn i urządzeń technicznych?
Dokonać kontroli maszyn, urządzeń mogą pracownicy upoważnieni przez pracodawcę w formie ustaleń organizacyjnych lub firmy posiadające odpowiednie kwalifikacje oraz związane w z tym doświadczenie kontrolowanych maszyn oraz:
• znają budowę kontrolowanej maszyny, urządzenia,
• znają zasady działania osłon i systemów sterowniczych,
• posiadają aktualne szkolenie bhp.
Na ogół są to pracownicy Urzędu Dozoru Technicznego pełniącymi prawny nadzór nad określonymi rodzajami maszyn, prawnie określonymi.
Kontrole urządzeń energetycznych, osoby przeprowadzające kontrole powinny posiadać kwalifikacje, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.
Nic nie stoi na przeszkodzie aby W zakładach, gdzie nie ma wyspecjalizowanych specjalistów pracodawca może takie kontrole zlecić specjalistom spoza firm np. Urzędowi Dozoru Technicznego.
Kiedy należy przeprowadzić kontrolę maszyn?
Prawnie nałożone kontrole zostały określone w § 26 pkt. 1 oraz w § 27 rozporządzenia z których wynika, że kontroli należy dokonywać:
• w pierwszym uruchomieniu maszyny po jej zainstalowaniu, przed przekazaniem
maszyny do eksploatacji po raz pierwszy,
• po przeniesieniu i ponownym zainstalowaniu maszyny w innym miejscu lub na
innym stanowisku pracy,
• po dłuższym postoju,
• po przeprowadzeniu modernizacji, modyfikacji,
• po wypadku przy pracy,
• po naprawie lub wystąpienia niebezpiecznego uszkodzenia,
• po wystąpieniu niekorzystnych zjawisk przyrodniczych.
Co w maszynach urządzeniach technicznych należy kontrolować?
Producent maszyny w dokumentacji technicznej powinien określić co powinno być poddane kontroli. Jeżeli brakuje takiego zapisu w dokumentacji technicznej to kontrola powinna obejmować wymagania minimalne określone w dyrektywie 2009/104
Należy tutaj uznać, że są to elementy mające wpływ na bezpieczeństwo takie jak osłony, rygle, systemy sterownicze itp.
Dokumentowanie kontroli maszyn i urządzeń technicznych.
Nie ma prawnie określonej formy i sposobu dokumentowania przeprowadzonych działań związanych z naprawą, kontrolą maszyn i urządzeń technicznych, natomiast obowiązek przeprowadzania kontroli został prawnie określony. Dlatego w celu udokumentowania i okazania organom kontrolnym przeprowadzonych kontroli należy sporządzić odpowiedni druk z zapisami odzwierciedlającymi wykonane działania a w szczególności czy maszyna urządzenie techniczne zostało dopuszczone lub nie do dalszej eksploatacji w zakładzie.
Przechowywanie dokumentacji kontroli maszyn i urządzeń technicznych.
Na podstawie § 28 rozporządzenia Ministra Pracy i Gospodarki z dnia 30 października 2002roku w sprawie minimalnych wymagań dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. z 2002r. Nr 191 poz.1596) sporządzoną dokumentację zawierającą zapisy z przeprowadzonej dokumentacji, należy przechowywać przez 5 lat chyba że przepisy stanowią inaczej.